Xót xa Mường Piệt triền miên nghèo đói vì thiếu đất sản xuất

Bản Mường Piệt, xã Thông Thụ cách trung tâm huyện Quế Phong (Nghệ An) chừng 50 km. Thế nhưng nhiều năm nay thiếu đất sản xuất khiến người dân nơi đây triền miên trong nghèo đói.

Chùm ảnh khu vực miền núi tỉnh Hà Giang tan hoang vì mưa lũ​

Bán hàng bằng ‘cáp treo’ độc đáo ở miền Tây​

Con đường nối từ trung tâm huyện đến bản đã được đầu tư xây dựng từ nhiều năm nay nhưng thiếu đất sản xuất, thiếu điện thắp sáng đang khiến người dân nơi đây triền miên trong nghèo đói.  

Mua ti vi về để… làm cảnh

Chỉ lên chiếc đèn tiết kiệm điện sáng leo lét, chiếc quạt quay lất phất trên sàn, trưởng bản Lô Văn Bảo than thở: “Chúng tôi định cư ở đây lâu lắm rồi, chỉ nằm cách Nhà máy thủy điện Hủa Na chừng 40 km nhưng đến nay chỉ khoảng 1/2 số hộ được sử dụng điện lưới. Cột điện đã chôn gần 2 năm nay nhưng điện thì chưa về được với dân bản. Thiếu điện lưới, dân bản phải mua máy phát điện mini về đặt trên suối Piệt”.

Năm 2012, trưởng bản Lô Văn Bảo trở thành nhà giàu nhất bản khi ra phố huyện Kim Sơn mua hẳn một chiếc ti vi với giá gần 1,5 triệu đồng. Những ngày đầu, cả bản quây quần trước sân nhà trưởng bản để xem thời sự, phim truyện, ca nhạc. Thế nhưng, niềm vui ngắn chẳng tày gang, ti vi chỉ chạy được gần vài tháng thì tua bin phát điện mini đầu suối chạy ngày một yếu dần.

Trưởng bản Bảo giải thích: “Ngày xưa nước suối Piệt chảy ào ào như con thác trên núi cao đổ xuống. Nhưng nay, dân bản tăng nhanh, khai hoang ruộng nước nhiều, nguồn nước bị chia nhỏ thành nhiều dòng, tua bin thủy điện mini 1,8 triệu đồng ta mua về cũng chỉ chạy le re thôi, không đủ điện phát để sinh hoạt”.

Theo trưởng bản Mường Piệt, khi xây dựng Nhà máy thủy điện Hủa Na, có 46 hộ từ vùng lòng hồ di dân về đây, nhập khẩu và sinh sống. Do những hộ dân này không chấp nhận phương án xây dựng tái định cư, chỉ nhận tiền đền bù, nên di dân về nhưng không có ruộng sản xuất. Họ phải đi khai hoang ruộng nước ven suối Piệt. Tác động của việc lấy nước vào ruộng đã khiến suối Piệt ngày càng cạn kiệt, hàng loạt máy phát điện mini của bản nằm phơi nắng trên cạn.

Trưởng bản Mường Piệt dẫn chúng tôi đi xem suối Piệt. Ngày xưa, trên suối này chi chít thủy điện mini nhưng nay số còn lại rất ít. Nước chảy không đủ mạnh, thủy điện phát không đủ điện cho dân dùng. Không có thủy điện mini, không có điện lưới nhưng gần 100 hộ dân bản Mường Piệt cũng không chịu sống trong bóng tối. Họ mua dây điện, xuống cuối bản, xin những hộ đã có điện lưới kéo điện về nhà dùng. Nhưng cũng như nhà trưởng bản, khi điện mạnh, những hộ có điện sẵn sàng chia sẻ. Khi điện yếu, đương nhiên họ cắt điện và những hộ dân này lại phải trở về với cuộc sống trong đêm tối.  

Khốn đốn vì thiếu đất sản xuất

Sau khi chấp nhận để 46 hộ dân lòng hồ thủy điện Hủa Na “nhập cư”, Mường Piệt có tổng số 184 hộ dân với 821 nhân khẩu. Người sinh thêm, tăng đột biến nhưng ruộng nương thì vẫn như cũ. Cả bản chỉ có 5,6 ha ruộng nước, tức là bình quân chưa đến 70 m2/khẩu, mỗi hộ chỉ trên dưới 300 m2 lúa nước.

Thiếu đất sản xuất, dân bản Mường Piệt tích cực đi khai hoang đất làm lúa nước nhưng cũng chỉ xoay quanh dòng suối Piệt. Thế nhưng, ven dòng suối, nước lâu nay chảy xiết, mặt ruộng trơ đá cuội, không giữ được nước ruộng, đất nghèo dinh dưỡng, ruộng bậc thang manh mún, năng suất lúa không đáng là bao. Trong số 7 ha mới khai hoang thì có 2 ha không có nước; số còn lại chỉ cấy lúa được một vụ nhưng cũng bấp bênh, mùa được, mùa mất. Được thêm 5 ha lúa 1 vụ thì dòng điện sinh ra trên suối Piệt lại giảm hẳn. Thế là khổ vẫn hoàn khốn khổ.

Dẫn chúng tôi ra thăm những thửa ruộng vừa mới khai hoang cạnh suối Piệt nổi đầy cát sỏi, đá cuội, ông Bảo đăm chiêu: “Khó khăn nhất là thiếu đất sản xuất. Giờ phải làm sao để những hộ nhập cư có ruộng sản xuất? Đành rằng, họ đến sau thì đương nhiên không thể chia ruộng cũ cho họ được vì đây là những thửa ruộng từ hàng trăm năm nay dân bản Mường Piệt khai hoang sản xuất.

Nhưng xét đi, xét lại cũng không thể bỏ đói họ được; họ đã là con dân của bản này rồi. Ban quản lý thôn bản, chi bộ, mặt trận nhiều lần họp bàn tìm giải pháp. Có những cuộc họp kéo từ sáng tới chiều vẫn chưa ngã ngũ. Ruộng đất đã thiếu thì làm thế nào mà chia sẻ được nữa. Ai cũng đang lo cho cái ăn chứ chưa có hộ nào dư thừa”.

Thế nhưng, với suy nghĩ lá lành ít đùm lá rách nhiều, cuối cùng, ban quản lý thôn bản, chi bộ, mặt trận bản Mường Piệt quyết định khuyến khích người dân tiếp tục đi khai hoang. Số ruộng đất cũ thì đem ra chia đều cho toàn bộ nhân khẩu trong bản. Quyết định là thế nhưng khi đưa ra giữa bản họp, rất nhiều hộ dân phản đối. May mắn sao, sau nhiều cuộc họp, dân bản đã đồng ý với ý tưởng của ban quản lý thôn bản. Thế là ruộng lúa nước được chia đều, tính ra, bình quân mỗi hộ nhận 300 m2 ruộng 2 vụ lúa và 270 m2 ruộng lúa 1 vụ. Vị chi, mỗi hộ có hơn 500 m2 ruộng lúa, bình quân 5-6 thửa/hộ.

“Thiếu đất sản xuất, người dân phải sống dựa vào rừng. Nhưng khi nguồn lâm sản trong rừng ngày càng khan hiếm, lại sống cạnh bìa rừng thuộc quản lý của Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, nguy cơ xâm lấn rừng, phá rừng trồng keo là rất cao. Bản đã tuyên truyền để bà con dân bản không vào rừng đốt nương làm rẫy, phá rừng khoanh nuôi trồng keo. Nếu phát hiện hộ nào vi phạm, bản sẽ đề nghị để xử lý và cắt tiền khoanh nuôi, bảo vệ rừng hàng năm”, trưởng bản Mường Piệt Lô Văn Bảo chia sẻ.

Năm 2017, tỷ lệ hộ nghèo trong bản là 38,58%, tỷ lệ hộ cận nghèo là trên 22%.

Nằm sát bản Mường Piệt về phía thượng nguồn suối Piệt là bản Mường Phú. Được biết, hiện nay, Mường Phú có 233 hộ với 963 nhân khẩu, trong đó có 63 hộ di dân vén từ vùng lòng hồ thủy điện Hủa Na về đây. Toàn bản hiện chỉ có 6,3 ha lúa nước; chưa có điện lưới. Nguy cơ phá rừng trồng keo đang hiện hữu.

Theo Nông nghiệp