Xuất siêu 125 tỷ USD sang thị trường Âu – Mỹ

05/01/2024

Bất chấp thương mại hai chiều Việt Nam với khu vực thị trường châu Âu, châu Mỹ giảm 9,5% so với năm ngoái, nhưng kết thúc năm 2023, Việt Nam vẫn xuất siêu sang khu vực này khoảng 125 tỷ USD.

Các thị trường xuất khẩu chủ lực giảm mạnh

Theo số liệu thống kê của Vụ thị trường châu Âu – châu Mỹ (Bộ Công Thương), tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa giữa Việt Nam và khu vực châu Âu, châu Mỹ năm 2023 dự kiến đạt khoảng 208 tỷ USD giảm khoảng 9,5% so với năm 2022.

Trong đó, xuất khẩu dự kiến đạt khoảng 166 tỷ USD giảm 9,6%, nhập khẩu dự kiến đạt gần 41 tỷ USD giảm 9,1% so với năm 2022. Dù vậy, thặng dư thương mại của Việt Nam với thị trường Âu – Mỹ dự kiến đạt 125 tỷ USD; trong đó thặng dư với các nước châu Âu đạt khoảng 33 tỷ USD, với châu Mỹ đạt khoảng 92 tỷ USD.

Nguyên nhân sụt giảm thương mại với 2 khu vực thị trường lớn được ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ lý giải: “Với độ mở nền kinh tế lớn, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam chịu tác động trực tiếp từ sự sụt giảm của kinh tế toàn cầu nửa đầu năm 2023 và sự phục hồi một cách chậm chạm và không đồng đều của các nền kinh tế trên thế giới nửa cuối năm 2023”.

Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tốc độ tăng trưởng GDP của các đầu tàu kinh tế tại khu vực châu Âu, châu Mỹ phần lớn được dự báo tăng trưởng ở mức dưới 2,5% (Hoa Kỳ 2,1%, Canada 1,3%, EU 0,7%, Anh 0,5%, Nga 2,2%…) ngoại trừ các nước như Mexico dự báo tăng 3,2%, Brazil tăng 3,1%.

Nhu cầu nhập khẩu hàng hóa ở các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đều giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Theo số thống kê của phía bạn, 10 tháng của năm 2023, EU giảm nhập khẩu từ thị trường ngoài khối gần 16%; Hoa Kỳ nhập khẩu từ thế giới giảm 6%. Lạm phát tuy đã kiềm chế, nhưng vẫn ở mức cao, cộng thêm sức ép từ bất ổn địa chính trị, thay đổi sâu sắc hành vi và thói quen tiêu dùng tại các nước Âu – Mỹ, dẫn đến việc duy trì thị trường xuất khẩu khó khăn hơn.

Đáng lưu ý, lần đầu sau nhiều năm liên tục tăng trưởng cao, kim ngạch xuất khẩu với một số thị trường trọng điểm giảm mạnh, trong đó Hoa Kỳ dự kiến đạt 96,9 tỷ USD, giảm 12,4% so với năm 2022; EU đạt 43,7 tỷ USD, giảm 6,7%; các nước thuộc Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) ở châu Mỹ đạt 13,1 tỷ USD, giảm 10,6%.

Duy chỉ có thị trường Anh, các nước khối Liên minh kinh tế Á – Âu (EAEU), các nước thuộc Cộng đồng thị trường Nam Mỹ (Mercosur) và một số thị trường nhỏ chứng kiến mức tăng trưởng xuất khẩu lần lượt là 3,1%, 12,7% và 10%.

Xuất khẩu một số mặt hàng khác tăng trưởng tốt như: máy ảnh, máy quay phim và linh kiện tăng 27%; sắt thép các loại tăng 23,5%. Đặc biệt, một số mặt hàng nông sản như gạo tăng 53,3%; hạt điều tăng 10,2%; rau quả tăng 10,2%. Nhiều tổ chức dự báo, năm 2024, tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới và các nước khu vực châu Âu, châu Mỹ còn thấp hơn so với năm 2023.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang thị trường này như: Máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác; điện thoại, máy tính và linh kiện; Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; hàng dệt may; da giầy và túi xách; gỗ và sản phẩm gỗ; thủy sản… đều chứng kiến mức sụt giảm trung bình trên 10% so với năm 2022.

Phân tích nguyên nhân của sự sụt giảm này, Vụ thị trường châu Âu – châu Mỹ, cho rằng với độ mở nền kinh tế lớn, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam chịu tác động trực tiếp từ sự sụt giảm của kinh tế toàn cầu nửa đầu năm 2023 và sự phục hồi một cách chậm chạm và không đồng đều của các nền kinh tế trên thế giới nửa cuối năm 2023.

Theo IMF, tốc độ tăng trưởng GDP của các đầu tầu kinh tế tại khu vực châu Âu – châu Mỹ phần lớn được dự báo tăng trưởng ở mức dưới 2,5% (Hoa Kỳ 2,1%, Canada 1,3%, EU 0,7%, Anh 0,5%, Nga 2,2%…) ngoại trừ các nước như: Mexico dự báo tăng 3,2%, Braxin tăng 3,1%.

Bên cạnh đó, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa ở các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đều giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Theo số thống kê của phía bạn 10 tháng năm 2023: EU giảm nhập khẩu từ thị trường ngoài khối gần 16%; Hoa Kỳ nhập khẩu từ thế giới giảm 6%.

Lạm phát tuy đã kiềm chế nhưng vẫn ở mức cao cộng thêm sức ép từ bất ổn địa chính trị, thay đổi sâu sắc hành vi và thói quen tiêu dùng tại các nước Âu Mỹ dẫn đến việc duy trì thị trường xuất khẩu khó khăn hơn.

Thách thức năm 2024 còn khá lớn

Năm 2023, xuất khẩu thuỷ sản sang thị trường châu Âu – châu Mỹ giảm mạnh.

Theo Vụ thị trường châu Âu- châu Mỹ, bước sang năm 2024, hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam với thị trường châu Âu – châu Mỹ sẽ có những điều kiện thuận lợi nhưng cũng đối mặt với những thách thức lớn.

Thuận lợi là các hiệp định FTA đang có với các đối tác thị trường châu Âu – châu Mỹ tiếp tục có tác động tích cực, duy trì lợi thế của Việt Nam trong hoạt động thương mại, đầu tư.

Mặt khác, nhu cầu thị trường thế giới và khu vực châu Âu, châu Mỹ từng bước phục hồi do lạm phát đã bắt đầu có xu hướng giảm từ cuối năm 2023 và có khả năng tiệm cận mức mục tiêu các Ngân hàng Trung ương đề ra cho năm 2024 (ECB và FED: 2%).

Việc các nước công nghiệp phát triển tiếp tục đẩy mạnh chiến lược đa dạng hoá nguồn cung, đã dạng hóa chuỗi cung ứng, đa dạng hoá đầu tư đã giúp Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Song thách thức bao trùm đó là nền kinh tế toàn cầu đang bước vào một thời kỳ mới, với đầy rủi ro và thách thức và khó đoán định. Năm 2024, tốc tăng trưởng kinh tế thế giới và các nước khu vực châu Âu – châu Mỹ dự báo thấp hơn so với năm 2023.

Cụ thể theo IMF, tốc độ tăng trưởng GDP 2024 thế giới dự báo 2,9% (so với 3% năm 2023). Tốc độ tăng trưởng GDP của các nền kinh tế lớn khu vực châu Âu – châu Mỹ năm 2024 giảm hoặc tăng không đáng kể so với năm 2023, trong đó Hoa Kỳ 1,5% (so với 2,1% năm 2023), Khu vực đồng Euro 1,2% (so với 0,7% năm 2023), Anh 0,6% (so với 0,5% năm 2023), Nga 1,1% (so với 2,2% năm 2023), Canada 1,6% (so với 1,3% năm 2023), Mexico 2,1% (so với 3,2% năm 2023), Braxin 1,5% (so với 3,1% năm 2023), Khu vực Mỹ La tinh giữ nguyên 2,3% năm 2023.

Cùng với đó là nỗi lo từ xung đột địa chính trị kéo dài và bất ổn tiếp tục có nguy cơ lan ra các khu vực khác. Thị trường xuất khẩu chủ lực ở các nước khu vực châu Âu, châu Mỹ trong năm tới nhiều khả năng tăng trưởng chậm lại, nhưng vẫn là điểm đến vô cùng quan trọng với xuất khẩu của nước ta.

Điểm cộng là Việt Nam là một trong 20 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới, là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa cho toàn cầu. Do đó, dẫu thương mại chậm lại, nhưng nhờ hệ thống FTA đang có hiệu lực với các đối tác thị trường châu Âu – châu Mỹ, gồm EVFTA, CPTPP, UKFTA tiếp tục có tác động tích cực, duy trì lợi thế của Việt Nam trong hoạt động thương mại, đầu tư trong năm 2024.

Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada, bà Trần Thu Quỳnh đánh giá, trong số các nước thành viên CPTPP, Việt Nam là nước đã khai thác tốt nhất hiệp định này để tăng tốc xuất khẩu hàng hóa sang Canada. Ước xuất khẩu sang Canada năm 2023 đạt trên 5,7 tỷ USD.

Trước thực tế về tổng thể bức tranh thương mại vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, ông Tạ Hoàng Linh cho hay, Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ (Bộ Công thương) sẽ theo dõi sát thị trường, kịp thời nắm bắt thông tin về tình hình, biến động về kinh tế, chính trị, chính sách trong khu vực và trên thế giới ảnh hưởng tới thương mại với Việt Nam, từ đó sớm đưa ra cảnh báo cho cộng đồng doanh nghiệp và tham mưu cho Chính phủ các phản ứng chính sách phù hợp.

Việc các nước phát triển càng ngày càng quan tâm nhiều đến các vấn đề phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, an toàn cho người tiêu dùng đang tiếp tục là tiền đề để dựng lên những tiêu chuẩn mới, quy định mới liên quan đến chuỗi cung ứng, nguyên liệu, lao động, môi trường khắt khe hơn đối với các sản phẩm nhập khẩu.

Việc các nước đang dạng hóa nguồn cung ngoài Trung Quốc ra sẽ tập trung vào một số đối tác gần thị trường và đối tác tương đương với Việt Nam như: Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Ấn Độ, Indonesia, Băng-la-đét… làm gia tăng sự cạnh tranh trên các thị trường xuất khẩu của Việt Nam.

Do đó, để tận dụng tối đa thuận lợi và giảm thiểu tác động của các thách thức trên đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ kiến nghị theo dõi sát tình hình thị trường, kịp thời nắm bắt thông tin về tình hình, biến động về kinh tế, chính trị, chính sách trong khu vực và trên thế giới ảnh hưởng tới thương mại với Việt Nam, từ đó kịp thời đưa ra cảnh báo cho cộng đồng doanh nghiệp và tham mưu cho Chính phủ các phản ứng chính sách phù hợp.

Công tác hỗ trợ doanh nghiệp được triển khai theo hướng cụ thể và sâu sát theo từng thị trường và ngành hàng, tập trung vào: tăng cường nhận thức của doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu về các hướng tiếp cận mới với kinh tế tuần hoàn, sản xuất và tiêu dùng bền vững; khắc phục những hạn chế của doanh nghiệp về thông tin thị trường, khả năng tự chủ nguyên phụ liệu, năng lực sản xuất… Ngoài ra, huy động hệ thống chuyên gia để huấn luyện và phổ biến cho doanh nghiệp về các tiêu chuẩn, quy định mới của thị trường xuất khẩu.